Lokale democratie: actie op maat!

Dat is de titel van de ontwikkelagenda lokale democratie 2017 – 2022 die door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is opgesteld. Daarin kiest de VNG, dat wil zeggen alle gemeenteraden gemeentebesturen in Nederland, voor een sterke lokale democratie die maatschappelijke problemen op maat kan aanpakken.

Er wordt ook gekozen voor een gemeentebestuur (raad en college) dat in rol en inrichting, proces en praktijk, start met de wensen en verwachtingen van de samenleving. Tegelijkertijd wordt van de burgers verwacht dat ze niet alleen toekijken maar ook meedoen: hun stem laten gelden, hun mening laten horen, hun democratisch recht gebruiken. Want dát is de essentie van democratie, ook in Nederland: het recht hebben om mee te doen, mee te denken, mee te regeren. Om je vertegenwoordigd te voelen", aldus de VNG. Uit recent onderzoek van Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) "Meer democratie, minder politiek" blijkt dat 93% vindt dat democratie de beste vorm van regeren is die er is en vindt 95% het belangrijk om in een land te wonen dat democratisch bestuurd wordt. Democratie is en blijft dus het uitgangspunt. Maar dat wil niet zeggen dat er maar één vaststaande vorm van democratie is. SCP-directeur Kim Putters hierover: "Democratie, zowel landelijk als lokaal wordt te vaak verengd tot politieke democratie, terwijl juist de maatschappelijke democratie als complement en tegenwicht nadrukkelijker nodig is". Met maatschappelijke democratie bedoelt Putters de inspraak, betrokkenheid en zeggenschap van mensen over maatschappelijke verbanden, zoals buurten, wijken, instellingen en organisaties. Kortom, politieke en maatschappelijke democratie komen het dichtste bij elkaar bij gemeenten. In kleinere gemeenten als Hillegom en Lisse bestaan zijn er relatief korte lijnen tussen inwoners, gemeenteraden en colleges waardoor er ruimte is voor vernieuwende vormen van democratie waarmee maatschappelijke problemen kunnen worden opgelost. Daar is raadswerk is nog maatwerk. Lokale democratie vereist actie op maat: een democratisch samenspel tussen lokale samenleving, raad en college met de gemeenteraad als kruispunt van de lokale democratie. Men mag verwachten dat in zulke kleinschalige gemeenten de lokale representatieve democratie nog voldoende in staat is burgers daadwerkelijk invloed te geven op politiek en bestuur, en daarmee op hun eigen leefomgeving. Of dat ook daadwerkelijk ook gebeurt, zal steeds moeten blijken. Het geurt nog al eens dat een gemeentebestuur beleidsbeïnvloeding vanuit de samenleving toelaat wanneer er geen grote belangen of financiële consequenties in het geding zijn, maar wanneer dat wel het geval is trekt de politieke democratie zich weer terug en geeft geen thuis. De maatschappelijke democratie (lokale gemeenschappen) in verwarring, ontgoocheling of woede achterlatend. Dat moet dus veranderen volgens de VNG, niet zo zeer in Den Haag maar in de buurten, wijken dicht bij de burgers , in alle 388 gemeenten.

De geëmancipeerde burger, de opkomst van de netwerksamenleving en de complexiteit van lokale vraagstukken zorgen voor een andere rol en positie van de (lokale)overheid, schrijft de VNG dan ook in haar brief aan Informateur Schippers. Daarin worden drie grote maatschappelijke opgaven benoemd: een duurzaam Nederland, een sociale en aangename leefomgeving, een veilig en rechtszeker leefklimaat.

De politieke partijen zijn gewaarschuwd met gemeenteraadsverkiezingen in zicht. De maatschappelijke democratie is duurzamer dan de politieke democratie en wint bovendien altijd.