Komt Lisse van Lux en/of Liusna?

Wat is de herkomst van de namen Lisse, 't Vierkant en de Vuursteeglaan? Deze vragen houden de gemoederen in Lisse al tientallen jaren bezig, zo niet langer. Er zijn volgens de deskundigen meerdere betekenissen mogelijk voor deze namen. Dit met soms felle discussies tussen voor- en tegenstanders van een bepaalde gedachtegang. We kijken nu naar de mogelijke betekenis van Lux en Liusna.

Naar de betekenis van en de overeenkomst tussen de Lisse, Lux en Liusna is niet veel wetenschappelijk onderzoek geweest. De meeste onderzoekers hebben moeite met de verbastering van Lux of Liusna naar Lisse. Om diverse redenen menen sommige onderzoekers dat het woord liusna al heel oud is en mogelijk van Keltische afkomst.

Uit literatuuronderzoek naar Lux en Liusna komt het volgende naar voren: in de goederenlijst uit de 9e en 10e eeuw van de Sint Maartenskerk in Utrecht worden Lux en Liusna genoemd. Diverse onderzoekers menen, dat Lux en Liusna als Lisse of in de buurt van Lisse gezien kunnen worden. Dit naar aanleiding van de volgorde waarop de lijst is samengesteld. Het is echter geen bewezen feit. Wat wel duidelijk is, is dat Lux en Liusna in de huidige Bollenstreek gelegen moeten hebben.

Het Iers-Keltische lius van liusna uit de 7e eeuw werd toentertijd volgens Ellis uitgesproken als het hedendaagse lus, dus met een korte u. De i was een toonloze toevoeging. Peter Berreford Ellis is bekend om zijn wetenschappelijk boeken over de Keltische geschiedenis. Dat leverde hem een groot aantal bekroningen op, inclusief een eredoctoraat aan de Universiteit van Londen. Het Latijnse lux uit de 10e eeuw werd ook uitgesproken als lus. De goederenlijst is opgeschreven door diverse monniken. Zij schreven op wat ze hoorden. Zij waren waarschijnlijk niet bekend met de plaatselijke omstandigheden. Zo is het mogelijk dat men liusna zei en dat de monnik het Latijnse lux opschreef, omdat de uitspraak hetzelfde was.

Helder
Aad van der Geest probeerde in een artikel in het Deverbulletin uit 1991 verklaringen voor Lux en Liusna te vinden. De woorden licht en helder komen veelvuldig voor in het artikel. Hij schreef dat lux uit het Latijn vertaald het licht betekent. Over liusna vermeldde Van der Geest het volgende: "Letterlijk vertaald moet 'liusna' iets betekend hebben als 'in de buurt van (na=nabij)' of gelokaliseerd bij iets dat met licht te maken heeft (een waterloop of een kale duintop oftewel een blinkerd"). Verder vermeldde Van der Geest ook nog, dat "de plaats Ljusne in Zuid-Zweden, gelegen is aan de rivier de Lusn, wat 'licht', 'helder' en 'glans' betekent. Ljusne betekent dan 'bij het heldere water'. Opmerkelijk is dat in de 16e eeuw de Zweedse plaats Ljusne geschreven wordt als Luxne".

Vuur of nabij het vuur?
Naast de betekenis voor lux en liusna van licht, helder, blinkert en blank kunnen deze woorden ook gelezen worden als vuur, brand en vlammen. Dus hetzelfde als in vorige columns beschreven is over de mogelijke betekenis van 't Vierkant: 't Vuurkant en ook Vuursteeglaan.
Een volgende keer gaan we in op mogelijke betekenissen van Lisse.