Land zonder onderwijs?

Onlangs was ik op de verjaardagsborrel van de Johannesschool voor basisonderwijs in Hillegom. Ze vierden hun 125^e verjaardag. Moeilijk voor te stellen dat ongeveer 20 generaties leerlingen op die school zijn onderwezen en gevormd. De leeftijd van de honderden aanwezige oud-leerlingen en -leerkrachten varieerde dan ook behoorlijk.

Een bruisende, voor velen zelfs emotionele bijeenkomst vanwege het weerzien met klasgenoten sinds jaren. Verhalen deden de ronde, herinneringen opgehaald, videobeelden bekeken van het schoolkoor dat in de TV talkshow van Sonja Barend optrad (1986). Aanwezigen van dat koor van toen zongen de tekst van het Bollenlied uit hun hoofd meteen weer mee. De saamhorigheid van vroeger was voelbaar, zelfs zichtbaar. De aanwezige (oud) leerkrachten werden bedankt door oud-leerlingen voor wat ze hebben meegekregen. Wat onderwijs al niet betekent voor wie je wordt en wat je doet in het leven. En dat is nog steeds zo.

Maar de leerkrachten hebben het moeilijk tegenwoordig. Het Centraal Planbureau (CPB) kwam deze week met alarmerende berichten. De maatschappelijke waardering voor het vak van onderwijzer(es) is afgenomen. Hun status is in 35 jaar tijd van de 42^e naar de 69^e plaats op de beroepenladder geduikeld. De werkdruk enorm is toegenomen. Het percentage burn out verschijnselen gemeten in alle beroepssectoren is in het onderwijs het hoogst. Door deze en nog andere factoren is het dit vak niet meer zo populair, zeker bij mannen. Inmiddels is nu 87 % vrouw, meestal werkend in deeltijd. Slechts 37% mannen en 57% vrouwen wordt na Pabo opleiding ook echt onderwijzer(es). Tel daarbij op dat het aanmeldingen voor de Pabo in 15 jaar tijd gehalveerd is en het beeld wordt helder: het tekort aan leerkrachten in het basisonderwijs dreigt een zeer ernstig probleem te worden. Het CPB voorspelt in het ergste geval in 2021 al een tekort van 5000 leerkrachten. Het eventuele reservepotentieel vanwege de vele vrouwelijke deeltijdwerkers biedt geen soelaas. Zij doen nu al veel onbetaald overwerk om alleen al hun werk af te kunnen krijgen.

De huidige situatie in het basisonderwijs is dan ook ronduit dramatisch te noemen. Te meer als men bedenkt dat de nieuwe aspirant leerkrachten eerst nog vier jaar moeten worden opgeleid voordat ze beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt in het basisonderwijs. Wil Nederland voorkomen dat het een land zonder onderwijs wordt dan moet er snel heel stevige maatregelen worden getroffen door het nieuwe Kabinet.

Te beginnen met veel meer geld naar onderwijs om kleinere klassen te maken zodat de werkdruk voor de leerkrachten omlaag gaat en de kwaliteit van het onderwijs omhoog.

Maar ook om meer leerkrachten te kunnen inzetten en het beroep weer financieel aantrekkelijker te maken door de salarissen te verhogen. Maar er is meer nodig om het beroep van basisschoolleerkracht aantrekkelijker te maken. Geef de basisschoolleerkracht de status die hem of haar toekomt. Vooral meer maatschappelijke waardering, meer mannen in het basisonderwijs werven, geen wilde onderwijshervormingen ambiëren.

En, stop de schaalvergroting in het basisonderwijs en belast de basisschool niet met taken die daar niet thuishoren. Er is geen enkel excuus, want een land zonder onderwijs heeft geen toekomst in deze wereld.