Betekent Lisse vuur?

Wat is de herkomst van de namen Lisse, 't Vierkant en de Vuursteeglaan? Deze vragen houden gemoederen in Lisse al tientallen jaren bezig, zo niet langer. Er zijn volgens de deskundigen meerdere betekenissen mogelijk voor deze namen. Dit met soms felle discussies tussen voor- en tegenstanders van een bepaalde gedachtegang.

In een vorige column hebben we gezien dat lux en liusna mogelijk 'vuur' respectievelijk 'in de buurt van het vuur' zouden kunnen betekenen. We kijken nu verder naar de mogelijke betekenis van Lisse.

Oorkonde
Tot de 15e eeuw werd Lisse geschreven als Lis, Lisse, Lys of Lysse. De plaats Lis wordt voor het eerst genoemd in 1198. Het betreft een oorkonde die in Lis werd ondertekend. Vanwege die ondertekening door respectabele edelen moet Lisse toen al een goed onderkomen hebben gehad en dus een vrij belangrijke plaats zijn geweest. Het moet in ieder geval goed bereikbaar zijn geweest, ook via de waterwegen voor vervoer van personen en materialen. Mogelijk hadden de graven van Holland hier toen al een soort slot tot hun beschikking.

Woordenboeken
Als we het Latijnse woord lux vertalen naar het Nederlands, dan blijkt lux in het Nederlands kunstlicht te betekenen. Dit kan vroeger niets anders geweest zijn dan vuur, kaarslicht, brand en toorts. Als we het Latijnse woord lux vertalen naar andere talen, dan blijkt lux in het Deens lys te zijn. Het Deense lys betekent ook kaars. Volgens een Deens woordenboek betekent lyse verlichten of licht geven. Deze beide woorden lijken erg veel op Lisse. Temeer omdat Lisse vroeger ook als Lys of Lysse geschreven werd.

Het oud-Deense woord voor licht is in de 16e eeuw lius. In 1836 wordt het volgens een woordenboek echter al geschreven als lys. Opvallend is dat in datzelfde woordenboek het Latijnse lux vertaald wordt in licht en vlammen. Wat verder opvalt is de vertaling van lux in het Zweeds. Dit blijkt ljus te zijn. Dit lijkt natuurlijk erg veel op het eerste gedeelte van Liusna. Volgens een Zweeds woordenboek betekent ljus naast licht ook kaars. Het Zweedse woord lys betekent verlichting, dat dus met kunstlicht te maken heeft. Lysa betekent belichten. Het oud-Zweedse woord voor licht is lusn.

Conclusie
Al met al kan de conclusie worden getrokken dat het Latijnse lux, het oud-Deense ljus, het oud-Zweedse lusn en het Deense en Zweedse woord lys in de betekenis van vuur of brand mogelijk met de plaatsnaam Lisse te maken kunnen hebben. Evenals Liusna en Lux uit de goederenlijst uit de 9e en 10e eeuw van de Utrechtse Sint Maartenskerk. In een vorige column hadden we al eens geconcludeerd, dat 't Vierkant en Vuursteeglaan met vuur of brand te maken kunnen hebben. Datzelfde geldt dus voor Lisse. In een volgende column bekijken we waar dat vuur of brand op zou kunnen slaan.