Kom op: gemeenteraadsverkiezingen 21 maart 2018!

Met de Grondwetsherziening in 1848 van Thorbecke kwamen gemeenten pas goed in beeld. Het onderscheid tussen dorpen en steden verdween definitief. Drie jaar later (1851) kwam er de nieuwe Gemeentewet waarin de bevoegdheden van het gemeentebestuur uniform werden geregeld. Elke gemeente kreeg een gemeenteraad, een college van B&W en een burgemeester. Dus ook in Hillegom en Lisse.

Nu, bijna 170 jaar later, is dat nog steeds zo wanneer we op 21 maart 2018 nieuwe zelfstandige gemeenteraden gaan kiezen. Hoewel, die verkiezingen in Hillegom en Lisse kunnen wel eens 'historisch' zijn want het zouden zo maar de laatste afzonderlijke gemeenteraadsverkiezingen kunnen zijn.

In 2019 wordt namelijk bekeken of de ambtelijke fusie tussen Hillegom, Lisse en Teylingen (HLT Samen) heeft opgeleverd wat men ervan verwachtte: betere dienstverlening, kostenbesparing en een sterkere positie in de regio. Dan zal blijken of er voldoende argumenten zijn om ook een bestuurlijke fusie aan te gaan.

Zo niet, dan toch maar meer weer afzonderlijk verder? Een blik op het aantal gemeenten in Nederland over de afgelopen 170 jaar is echter veelzeggend: in 1851 waren er 1209 gemeenten en nu 388 gemeenten. In de laatste veertig jaar is het aantal gemeenten meer dan gehalveerd. Roei maar eens tegen deze stroom in. 'Elke rivier zoekt zijn eigen bedding', ofwel: sommige ontwikkelingen hou je gewoon niet tegen. Geen gemakkelijke opgave dus voor politieke partijen om tegen deze achtergrond kandidaten voor de komende gemeenteraadsverkiezingen te vinden.

Kandidaten die genoeg tijd, kennis ervaring en motivatie hebben om het raadslidmaatschap aan te kunnen. Dat is overigens ook landelijk gezien een probleem, zoals uit een recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) blijkt: iets meer dan de helft van het aantal raadslieden gaf aan onvoldoende tijd te hebben om hun werk goed te kunnen uitvoeren. Dat is nog al wat, want het betekent concreet dat zij als volksvertegenwoordig(st)ers onvoldoende in staat zijn de noodzakelijke democratische controle uit te voeren. Dit is geen verwijt maar een constatering.

Tel daarbij op dat is gebleken dat ondermijning en bedreigingen van het lokaal bestuur, geen uitzonderingen meer zijn. Maar ook de dramatische daling van het aantal leden van politieke partijen is fnuikend voor gemeenteraadsverkiezingen. Namens wie zitten politieke partijen daar nog en wat of wie valt er nog te kiezen?

Zo dreigt het primaat van de lokale politiek verloren te gaan en staan kiezers en gekozenen op afstand van elkaar. Het opkomstpercentage bij gemeenteraadsverkiezingen is in veertig jaar gedaald van 80 naar 50 procent. Is die trend te keren? De beste manier om dat te voorkomen is zo veel mogelijk transparantie, openheid, betrokkenheid en verantwoording vanuit de colleges van B&W en gemeenteraden naar burgers en maatschappelijke organisaties toe. Dat is onmisbaar, want vertrouwen in het lokaal bestuur komt te voet en gaat te paard. Maar dat vertrouwen moet wel van twee kanten komen: lokaal bestuur én burger.

Mis daarom de komende gemeenteraadsverkiezing niet want die zou wel eens 'historisch' kunnen worden. Maar, belangrijker: de kandidaat raadsleden verdienen dat. Kom op, zeg. Wees zuinig op uw lokale democratie. Een eventuele bestuurlijke fusie doet daar niets aan af.