Joke Vermeulen stopt met uitvaarten

AFSCHEID • Haar eigen emoties waren altijd ondergeschikt aan het verdriet van de nabestaanden. ,,Ik kon daar heel goed mee omgaan'', vindt Joke Vermeulen nu ze stopt na meer dan duizend avondwaken, begrafenissen of crematies. Eerbied en respect voor de overledene waren voor haar het allerbelangrijkst. "Wie het ook was.''

De Lissese Joke Vermeulen weet zelf nog niet hoe zij, als verlegen meisje uit de Poelpolder, zo betrokken is geraakt bij het uitvaartwezen in de Bollenstreek. "Ik was het oudste meisje van vijftien kinderen. Een katholiek gezin dat in De Engel naar de kerk ging. Ik hielp mijn moeder in huis en mijn vader in het bollenbedrijf en na mijn trouwen met Piet kreeg ik drie kinderen. Ik was enorm verlegen. Als er iets was op school, moest mijn man gaan praten, want ik durfde dat niet. Pas toen de kinderen op school zaten, ben ik aan de slag gegaan in de bejaardenzorg. Toen de jongste eerste communie deed in 1971, werd ik vrijwilliger bij de Mariakerk in Lisse.''

Ze werkte onder meer in de communiegroep en de gezinsmisgroep, kwam in de parochieraad en het dekenaal bestuur. Ondertussen doorliep ze verschillende cursussen voor pastoraal werk. "Maar ik leerde ook typen en secretaressewerkzaamheden. Ik ging mij steeds meer ontwikkelen. Het is verbazingwekkend hoe ik die verlegenheid ben kwijtgeraakt.''

Toch stond ze de eerste keer met knikkende knieën voor het altaar toen de toenmalige pastoor Bruggeman van de Mariakerk haar vroeg een avondwake te organiseren. "Ik weet helemaal niet hoe dat moet'', riep ik uit. "Ik kreeg een paar boekjes mee en werd letterlijk in het diepe gegooid. Thuis ben ik teksten gaan zoeken, heb met de familie gesproken en deed de avondwake vervolgens op mijn manier. De dag erna stond de zus van de overledene op de stoep met een grote bos bloemen want ze hadden nog nooit zo'n mooie wake meegemaakt. Dat was een mooi moment.''

In 1985 gaat de Lissese aan de slag als pastoraal medewerker, een betaalde baan, bij de Mariaparochie. Een toptijd, zegt ze achteraf. "De Mariakerk was van de arbeiders die het geld voor de kerk met dubbeltjes per week bij elkaar hadden gespaard. De kerk voor het klootjesvolk, zei mijn man altijd. Maar er was een enorme gemeenschapszin en je hoorde echt bij elkaar.'' Toch vertrok de Lissese na 15 jaar naar de H. Joannes de Doperparochie in Katwijk. Daar werkte ze samen met pastoor Ammerlaan, die ook een taak als deken had. "Ik heb wel getwijfeld om naar die ene katholieke kerk in Katwijk te gaan. Ik werd gewaarschuwd dat de Katwijkers heel direct zijn. Ze vinden je aardig of niet. Dan zorg ik wel dat ze mij mogen, heb ik gezegd voor ik naar Katwijk ging. En dat is uitgekomen want ik had echt een klik met de Katwijkers.'' Ook met pastoor Ammerlaan werkte ze goed samen. Dikke maatjes waren we, zegt ze achteraf. En 'het waren de mooiste jaren van mijn leven'. Zo mooi dat ze, op 65-jarige leeftijd, nog twee jaar doorwerkte. "Maar toen vond mijn man Piet het welletjes en ben ik gestopt.''

Stilzitten was er echter niet bij, want Joke Vermeulen werd al snel gevraagd voor uitvaarten in de Agathakerk en later bij uitvaartcentra uit hele regio. "Avondwaken werden steeds minder georganiseerd en door de ontkerkelijking werden veel afscheidsdiensten niet meer in de kerk gehouden. Ik deed uitvaarten voor katholieken met alle bijbehorende symbolen maar ook voor protestanten of mensen zonder geloof. Daar had ik aparte gebeden, teksten en liederen voor.'' Hoe mooi en waardevol ze alle uitvaarten en crematies ook vond, zelf hecht ze aan haar katholieke geloof. "Maar ik behoor niet tot de katholieken die zich verbeelden het ware geloof te hebben. We zijn allemaal christenen. Ik gun alleen iedereen het geloof in iets dat boven het aardse uitgaat. Ik ga ook nog steeds naar de kerk in De Engel, de plek waar ik ben gedoopt en als kind naar de kerk ging.''

De laatste jaren zag ze dat de inbreng van familieleden tijdens afscheidsdiensten steeds groter werd. Een goede ontwikkeling in haar ogen. "Het is toch hun afscheid en niet het mijne? Ik probeerde mensen echt te stimuleren om zelf actief te zijn. Zo werd bij het afscheid van een vrouw wiens gezin in de fanfare speelde, de Radetzkymars gespeeld. Bij de uitvaart van mijn eigen moeder klonken in het crematorium, naast klassieke muziek, ook The Beatles. Allemaal prima zolang het maar eerbiedig en plechtig is.'' Ze is dankbaar dat ze de afgelopen jaren zo veel families ter zijde heeft mogen staan bij een afscheid. "Ik mocht even in de huid van een gezin met verdriet kruipen. Aan de keukentafel had ik de mooiste gesprekken want je betekent iets voor deze mensen. Dat is echt een heel groot voorrecht geweest. Het was ook niet alleen verdrietig hoor. Er werd ook gelachen. Dat geeft ruimte aan het verdriet.''

Joke Vermeulen proefde in die keukentafelgesprekken wat voor soort afscheid de nabestaanden wilden. Vervolgens probeerde ze altijd een persoonlijk afscheid te regelen. "Ook bij het afscheid van een heel oud iemand mogen mensen best ontroerd zijn.'' Een paar weken na de uitvaart of crematie belde de Lissese met de nabestaanden of zij nog behoefte hadden aan een gesprek. "Ik leerde daarvan, maar soms was het ook om het verhaal voor mezelf af te sluiten.'' Want ook al huilde Joke Vermeulen nooit tijdens een afscheid, uitvaarten van jonge mensen, mensen die zelf voor de dood kozen of te vroeggeboren kinderen, vond ze moeilijk. "Zo'n klein kistje in de kerk raakt je diep. Maar ook de uitvaart van de demente vrouw die alleen door mij en twee verpleegsters werd begraven, vond ik dieptriest. Ik zei dat ook vaak tegen families die bang waren om te veel te huilen bij het afscheid. Als niemand om je huilt als je dood bent, dat is pas erg.''

Als blijk van waardering en afsluiting van deze mooie periode met elkaar heeft Uitvaartzorg Bollenstreek afgelopen woensdag met Joke, familie en collega's een high tea gedaan op een mooie locatie. Wilt u Joke Vermeulen een berichtje sturen? Dan kan dit via www.uitvaartzorgbollenstreek.nl/JokeVermeulen of per post, Oranjelaan 76 2161 KH Lisse.

Carlo van der Lans over Joke Vermeulen
Veel afscheidsdiensten waarbij Joke Vermeulen betrokken was, werden verzorgd door Uitvaartzorg Bollenstreek. Carlo van der Lans, die vorig jaar afscheid nam, herinnert zich Joke Vermeulen als de vrouw die nooit nee zei. "Of we nu naar Ockenburgh in Den Haag of naar Westerveld in Driehuis moesten, Joke ging altijd mee. En als ze op vakantie was, vond het ze nog jammer als ze mensen teleur moest stellen.'' Hij roemt haar aanpak die altijd persoonlijk was en afgestemd op de wensen van de nabestaanden. "Ze kwam in gebedsmantel, maar ook in grijs of zwart pak. Dat werd op de situatie afgestemd.'' Hij herinnert zich ook dat er met Joke wel gelachen kon worden. Niet tijdens een dienst want volgens haar eigen zeggen 'is ze niet van de grapjes' maar wel bij de nazit als collega's onder elkaar. "Ze kon ook heel intens met de wijwaterkwast zwaaien. Een keer haalde ze zo hard uit dat de achterste drager van onder tot boven een natte streep had. Ik zat te proesten, maar zij bleef serieus.''

Dit artikel verscheen afgelopen vrijdag in het Leids Dagblad en is met toestemming gedeeld met LisserNieuws.