Een zwarte bladzijde opgegraven in Hillegom

Stichting Vrienden van Oud Hillegom wil de verhalen blijven vertellen over het Hillegomse verleden. Dat het verleden niet alleen maar verhalen over heldendaden bevat, zal iedereen begrijpen. Maar dat Hillegom verweven is met een zwarte bladzijde uit de 18e eeuw was niet eerder bekend in ons dorp. Die historische onthulling werd tijdens de Vriendenavond op 8 november gepresenteerd.

Soms zijn ontdekkingen niet het resultaat van een zoektocht. Dan ga je ergens naar op zoek en ontdek je "als bijvangst" iets anders. Dat overkwam de Vrienden-werkgroep Genealogie in het voorjaar van 2019. Door de gemeente was het verzoek bij de Vrienden neergelegd om achtergrondinformatie te zoeken over het verleden van wat nu het Burgemeester van Nispenpark is. Volgens de overlevering was er een schuilkerk in Hillegom in de 18^de eeuw en decennialang werd geopperd dat die in de wijk Bakkum stond of zelfs in de buurt van het huidige park. Nu er fundamenten waren gevonden, zouden die dan misschien van de schuilkerk kunnen zijn?

De Vrienden-onderzoekers hebben een historische speurtocht ondernomen die onder meer langs de archieven van de Collectie Six leidden. Dankzij het combineren van de opgevraagde informatie is gebleken dat de fundamenten in het Van Nispenpark niet van de schuilkerk waren maar van een tuindershuis. Vervolgens is onderzocht wie de opeenvolgende eigenaren waren en daarbij stuitten we op mr. Nicolaas van Loenen (1682-1756), advocaat voor het Hof van Holland in Den Haag die een van de hoofdverdachten was in een grootschalig sodomieproces dat in de zomer van 1730 in Den Haag diende. Op 21 juli 1730 werd sodomie (homosexualiteit) namelijk strafbaar gesteld op straffe van de dood. In de geschiedenis zijn de sodomieprocessen van Utrecht het meest bekend; die waren een grootscheepse vervolging van homoseksuelen in 1730-1731 in de stad Utrecht en daar vonden ruim veertig vervolgingen plaats. Vervolgens verspreidde de jacht op "sodomieten" zich naar de rest van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, waar nog eens ruim 300 processen plaatsvonden, die in veel gevallen leidden tot de doodstraf. Uit het register van de Crimineele Sententiën (vonnissen) van het Hof van Holland komt naar voren dat er in Den Haag drieënvijftig processen werden gevoerd. Hiervan werden twaalf personen 'met de koorde gestraft', aldus ter dood gebracht door middel van wurging. Nicolaas van Loenen werd op 1 augustus 1730 gedagvaard om te verschijnen voor zijn eigen werkgever. Wetende wat zich in Utrecht met de verdachten had afgespeeld wachtte Van Loenen zijn proces niet af en vluchtte naar het buitenland. Hij werd bij verstek op 5 oktober 1731 veroordeeld tot levenslange verbanning. Bij een eventuele terugkeer zou alsnog de doodstraf worden uitgevoerd. Van Loenen zou nooit meer terugkeren. Dat indachtig, stelde hij voor zijn vlucht naar het buitenland een zaakwaarnemer aan, die na Van Loenens overlijden in 1756 een veiling voorbereidde van diens bezittingen. Bakkum met het tuindershuis werden in 1757 gekocht door Anna Elisabeth van den Bempden, de weduwe van Jan Six II.

En de schuilkerk? Die hebben we dankzij kaarten uit de Collectie Six alsnog weten te lokaliseren! Wie niet bij de Vriendenavond was, kan de onthulling daarvan zelf lezen in ons digitale boek 'Hillegomse kaarten' dat gratis in te zien is op het hoofdstuk Publicaties, Online publicaties op: www.vriendenvanoudhillegom.nl. (Deze column staat onder: Publicaties, Sporen van vroeger en op www.dehillegommer.nl en www.lissernieuws.nl.)