Het oude Post, Telefoon en Telegraafkantoor op de hoek Kanaalstraat/Heereweg.
Het oude Post, Telefoon en Telegraafkantoor op de hoek Kanaalstraat/Heereweg. Foto: Oud Lisse

75 jaar geleden geen Oranjekoerier door razzia's

Column Sporen van Vroeger

Het illegale krantje in Lisse, De Oranjekoerier, verscheen vanaf 24 oktober 1944 dagelijks behalve op zondag. Het bevatte over het algemeen informatie over de diverse fronten in Europa, waar werd gevochten. Halverwege januari 1945, precies 75 jaar geleden, was het echter te gevaarlijk om het krantje rond te brengen in verband met de aanhoudende razzia's door de Duitsers.

Alle inwoners van 16 tot 40 jaar waren per 1 januari 1945 dienstplichtig voor de 'Arbeitseinsatz'. Mannen in die leeftijdscategorie moesten zich melden bij de Duitsers. Er waren in Duitsland namelijk veel te weinig arbeiders voor de fabrieken. Het gebod werd echter massaal overtreden. Om toch aan voldoende arbeiders te komen, besloot men razzia's te houden en de overtreders naar Duitsland te sturen.

Nummer 71
Op 20 januari 1945 verscheen er weer een Oranjekoerier. Het was nummer 71 met onder andere de volgende tekst:
"Zoals de lezers begrepen zullen hebben, kon de Oranjekoerier in verband met de razzia's, die gedurende de afgelopen week in de Bollenstreek gehouden werden, enkele malen niet verschijnen. De voorzichtigheid gebood zulks. Het verheugt ons thans weer met een nummer te kunnen uitkomen, temeer daar het nieuws zo buitengewoon goed is. Niettemin blijft de mogelijkheid bestaan dat ons blad in de naaste toekomst niet meer elke dag zal kunnen verschijnen. Dit zal geheel van de omstandigheden afhangen. Wij zullen echter ons uiterste best doen de lezers zo regelmatig mogelijk met het nieuws op de hoogte te houden….. Hoe lang zal Duitsland de stormloop der geallieerde legers nog kunnen weerstaan? Wij weten het niet, maar wel weten wij dat zijn kracht gebroken is. Doch voordat dit monster zieltogend terneder ligt, kunnen zijn stuiptrekkingen nog heel lastig en gevaarlijk zijn. Ook voor ons. De slavenjachten der moffen zijn er een bewijs van."

Afluistersysteem
Van razzia's in januari 1945 hebben we wat Lisse betreft verder geen informatie gevonden, maar bijvoorbeeld wel van razzia's in Hillegom, Warmond, Leiden en Gouda. Dat er wat Lisse betreft nu zo weinig bekend is over deze razzia's, was gebaseerd op het succes van het goed lopende waarschuwingssysteem via afgeluisterde telefoongesprekken. Men werd steeds bijtijds gewaarschuwd. Het telefonisch afluistersysteem werkte echter op 7 maart 1945 niet. Er werden toen 40 mannen in Lisse opgepakt

Wat toch een tijd
In Hillegom werd op 19 januari een razzia gehouden. Volgens het boekje 'Wat toch een tijd' van Ed Olivier kwam hierbij Lisser Aart van Dijk om het leven. Deze bakkersknecht vluchtte het bollenland in, maar werd neergeschoten. Op weg naar het ziekenhuis in Haarlem overleed hij. Bij een razzia op 13 en 14 januari werden ongeveer 300 mannen opgepakt in Leiden en omgeving. Op vluchtelingen werd met scherp geschoten. Er waren tenminste 2 doden en 6 gewonden. Dezelfde Duitsers kwamen op 15 januari in Warmond in actie. Ongeveer 30 jongens werden afgevoerd. Ook in Gouda werd ongeveer 300 mannen opgepakt.

Uit de krant