Regionaal bestuur, burger zoek!

Notenkraker is een column van Jos Draijer en verschijnt om de week in deze krant. Reageren? Mail naar: redactie@dehillegommer.nl

Het is stil en leeg in de gemeentehuizen in Hillegom, Lisse en Teylingen die samen de werkorganisatie HLTsamen vormen. Er wordt wel gewerkt door ambtenaren en bestuurders, maar vooral vanuit huis. Vanwege de coronarichtlijnen van de Rijksoverheid op advies van het RIVM. Bepaald niet ideaal natuurlijk, maar op dit moment onvermijdelijk door de 1,5 meter afstand tot elkaar die in acht genomen moet worden. Daarom luidt nu het advies: “Hou vol, houd je nog even aan de richtlijnen”.

Veel vergaderingen of besprekingen gaan nu digitaal via beeldbellen. De eerste ervaringen hiermee zijn geen onverdeeld succes. De raadsvergadering en een commissievergadering die ik digitaal heb meegemaakt illustreerde dat. Het gaat traag, verlies van informatie, het is uitwisselen van standpunten maar geen echte (politieke) discussie. De burger is buiten beeld. Het zij zo. Maar ondertussen, er is meer aan de hand.

De lokale democratie piept en kraakt en lijkt tot stilstand te komen. Dat begint steeds meer ‘een dingetje’ te worden, merken experts op. Al heel lang heeft Nederland drie bestuurslagen: gemeenten, provincies en het rijk. Daar kwam eind 50er jaren van de vorige eeuw (eerst heel licht, later veel steviger) Europa nog bij. Dat zijn dus inmiddels vier bestuurslagen geworden. Maar we zijn er nog niet. Toen ik laatst aan wethouder Anne de Jong van Hillegom vroeg hoeveel procent van het beleid in Hillegom, Lisse of Teylingen eigenlijk regionaal bepaald wordt riep hij zonder aarzelen: “80 procent”. De bestuurlijke praktijk van de genoemde gemeenten wordt dus voor 80 procent op regionaal niveau bepaald wordt. Een vijfde bestuurslaag dus. Of het nu gaat om het sociaal domein, zorg en welzijn, wonen en volkshuisvesting, energie-strategie, afvalverwerking, enzovoort. De regionale besluitvorming loopt dan meestal via regionale samenwerkingsverbanden of gemeenschappelijke regelingen. De betrokkenheid van lokale gemeenteraden is in die constructies beperkt tot het beïnvloeden van de regionale besluitvorming ten gunste van de eigen gemeente. Dit, via hun vertegenwoordiger in het regionaal bestuur. Die gaat op pad met een instructie van zijn of haar gemeenteraad. Maar zo een lokaal standpunt kan al gauw verwateren, of zelfs genegeerd worden, wanneer eerst lokale standpunten in HLTsamen-verband moeten worden afgestemd.

En vervolgens er regionaal met 16 gemeentevertegenwoordigers, met ieder hun eigen lokale instructie, over besloten moet worden. Natuurlijk, veel bestuurlijke problemen spelen regionaal of kunnen beter of goedkoper op regionaal niveau gebeuren. Maar recente problemen met zorginkoop in de jeugdhulpverlening in regionaal verband heeft laten zien dat dat zeker geen vanzelfsprekendheid is. Maar het gaat mij ook om iets anders, namelijk de zwakke posities van de gemeenteraden, en daarmee die van de burger, in 80 procent van de regionale bestuurlijke besluitvorming over veel beleidsterreinen die de burger rechtstreeks raken.

Hoe kunnen gemeenteraden van Hillegom, Lisse en Teylingen dan nog hun eigen lokale kaderstellende en controlerende taak waarmaken, als zij eerst in HLT-verband en daarna in ook nog eens in regionaal verband standpunten en besluiten moeten afstemmen? De burgers zijn dan al lang uit beeld bij gemeenteraden en weten niet meer weten waar hun stem gebleven is.

Kortom: veel regionale bestuurlijke drukte, maar de burger is zoek.