Verhalen uit Nationaal Park Hollandse Duinen: Sneeuw op je dak, wat nu?

Sneeuw, het sneeuwt! Er zijn geen mooiere ochtenden dan die waarop je je gordijnen openschuift en uitkijkt op een wonder witte wereld. Zeker als kind is dat geweldig. Dit wordt een dag vol van sneeuwpret. En als je met ijskoude handen en tenen weer binnenkomt, wacht daar de chocolademelk en koek. Vanuit de warme kamer voor het raam eet en drink je dit op terwijl je uitkijkt op de grootste sneeuwpop die je ooit met je vriendjes gebouwd hebt.

Maar wat doen dieren en planten als ze sneeuw op hun dak krijgen? Zij kunnen niet warm binnen zitten en ongegeneerd de voorraadkast plunderen. Gelukkig is de natuur niet voor een gat of moet ik zeggen een wak te vangen. In Nationaal Park Hollandse Duinen hebben de sneeuwklokjes de afgelopen weken hun kopjes boven het bladerdek gestoken. Als de windkracht aantrekt tot 7 beaufort en de temperatuur daalt tot -8 staat dat sneeuwklokje dan nog zo frêle te bloeien? Bevriest-ie niet? Nee, sneeuwklokjes bevriezen niet. Doordat er minder water wordt opgezogen en er wel water bovengronds verdampt komt er verhoudingsgewijs meer suiker in de plantdelen. Het vocht in de plant wordt dus zoeter en net als zout water bevriest ook zoet water minder snel.

In de bunkers uit de Eerste Wereldoorlog, Tweede Wereldoorlog en Koude oorlog overwinteren verschillende soorten vleermuizen (sommige zeldzamer dan de Afrikaanse olifant). Zij hebben geen last van de sneeuw op de dikke daken. In de bunkers dreigt geen gevaar om voor te vluchten en de temperatuur is constant. De vleermuizen hebben hun ademhaling, hartslag en lichaamstemperatuur verlaagd. Ze leven van de reserves die ze afgelopen zomer en najaar hebben opgebouwd. Zolang ze niet verstoord worden en energie verspillen aan wakker worden, halen ze het voorjaar. Dit is ook waarom boswachters zo’n zorg hebben over het inbreken in bunkers.

Konijnen hebben een andere oplossing; als vegetariër moeten zij op zoek naar planten. Onder een dik pak sneeuw is dat lastig te vinden en zeker als de voedingswaarde van planten aan het eind van de winter daalt, beginnen ze aan de bast van bijvoorbeeld de kardinaalsmuts. Zelfs de stengels van de doornigste struik van het duin wordt rimpelroos aangevreten door kleine schattige konijnenneusjes. Het zoeken naar voedsel voor vegetariërs zoals reeën, konijnen en muizen is lastig en vraagt tijd. Ze laten wat van hun schuwheid varen en zijn dan ook makkelijker te zien. Als bezoekers van Nationaal Park Hollandse Duinen kunnen we ze helpen door ze juist nu niet te verstoren. Vluchten kost immers energie die moeilijk weer aangevuld wordt. Dus houdt u aan de regels en houdt uw hond, ook als die los mag in een gebied, voor deze ene keer maar aan de lijn.

Eekhoorns hebben een andere truc. Iedereen weet wel dat eekhoorns voorraden aanleggen. Die komen nu goed van pas, want de sneeuw valt midden in het paarseizoen. De mannetjes en vrouwtjes hebben wel wat anders aan hun hoofd dan sneeuwballen gooien. Hoewel ik bij mensen ook weleens het idee heb dat inzepen een vorm van flirten is. De eekhoorns zullen als de wind door het bos huilt en de sneeuw tussen de stammen jaagt zeker in hun warme nesten blijven, maar als de kans zich enigszins voordoet is het snel langs de voorraad om energie op te doen en op zoek te gaan naar het mooiste eekhoornmeisje van het bos.

Vossen zitten ook in de paringstijd. Als vleeseters hebben ze het voordeel dat hun prooidieren meer risico moeten nemen om aan hun voedsel te komen. Vossen zullen een makkelijk hapje niet snel aan hun neus voorbij laten gaan. Dus een ondeugdelijk kippenhok of een konijnenhok dat niet goed is afgesloten, wordt vast opgemerkt. Vooral vossen die hun schuwheid voor mensen verliezen zien dit soort kansen. Maar als echte muizenjagers zijn het vooral hun oren waarmee vossen muizen onder de sneeuw weten te vinden. Er zijn spectaculaire beelden van vossen in Amerika die na een hoge sprong rechtstandig het sneeuwdek in duiken, bovenop de muis die daar bij 0 graden rondscharrelt op zoek naar eten.

Want onder de sneeuw is het minder koud dan erboven, zeker als de wind hard is en de gevoelstemperatuur flink daalt. Ik verdenk de konikspaarden, Schotse Hooglanders en Galloways die we als onbetaalde werkkrachten inzetten in onze natuur er weleens van dat ze expres een dik dek sneeuw op zich laten vallen om naast de dikke wintervacht als isolatie te dienen. Voedsel hebben ze in ieder geval genoeg omdat ze als ingezette werkkrachten in het duin niet tot de wilde dieren behoren en dus nauwlettend in de gaten worden gehouden. Maar ook hier geldt: houdt afstand, dan verspillen ze minder energie.

Over afstand houden gesproken, dat geldt zeker voor de eenden die zich, als de vorst doorzet, gaan verzamelen in wakken. Samen proberen ze, door rond te zwemmen, het wak open te houden. Hun dichte verenkleed zorgt voor isolatie, maar voedsel zoeken is wat lastiger. Gras ligt onder een dik pak sneeuw en waterplanten zijn lastiger bereikbaar als veel water is dichtgevroren. Dus mocht je gaan schaatsen, blijf uit de buurt van wakken met eenden. We kunnen vogels ook helpen door ze wat te voeren. Geef dan zoveel als dat ze opeten terwijl je erbij bent. Teveel voedsel ineens leidt tot onrust en strijd tussen de dieren. Ook de pindasnoeren, voedertafels en silo’s thuis zijn natuurlijk goede manieren om de vogels in je buurt te helpen. Natuur is immers overal in Nationaal Park Hollandse Duinen. Houdt wel de kat in de gaten. Vogels nemen meer risico nu eten moeilijker te vinden is en energie hard nodig is. Het zou toch jammer zijn als de kat met zijn goed gevulde etensbak er een vinkje bijsnackt.
Meer verhalen lezen over Nationaal Park Hollandse Duinen? Kijk op www.nphd.nl.