De scheve stoel

De scheve stoel, wat betekent dat nou weer? Wel, dat zit zo. Ik was 27 en herinner me nog goed hoe gefascineerd ik was door de geweldloze militaire staatsgreep in Portugal die begon in de nacht van 25 april 1974. Bekend geworden als ‘Anjerrevolutie’. Militairen staken anjers in de loop van hun geweer en droegen hun geweren verticaal om te tonen dat ze een geweldloze revolutie wilden. Vandaar anjers in plaats van kogels en vandaar ‘Anjerrevolutie’. 

Deze maakte een einde aan het autoritaire bewind van president Caetano die zes jaar eerder dictator Salazar was opgevolgd. Salazar had 40 jaar lang met militair geweld de Portugese koloniale belangen in Afrika en Azië verdedigd. Dat kostte heel veel geld en leidde tot heel veel armoede onder de Portugese bevolking. Het volk sloot zich dan ook snel aan bij de militairen. Een krachtige tegenmacht stond op tegen de heersende macht. Het startsein voor deze staatsgreep was historisch: in die nacht van 25 april werd om tien voor half een door radiozender Renascença het lied ‘Grândola, Villa Morena’ uitgezonden. Een krachtig lied met op het ritme marcherende soldatenlaarzen, knarsend door het grind. Die geweldloze Anjerrevolutie markeert het begin van het organiseren van tegenmacht tegen de macht in Portugal. Democratie tegen dictatuur. Het begin van een reeks aan democratische hervormingen die nog eens extra werden geborgd in 1986 door toetreding van Portugal tot de Europese Unie.

In die periode werkte ik in de Europese Commissie en kwam zodoende regelmatig in Lissabon voor overleg. Vlakbij het ministerie aan de Alameda D. Afonso Henriques, waar ik moest zijn, was een park met een monument waar ik rond het middaguur wandelde en mijn broodje at. Dat monument boeide mij zeer, dus ik bleef altijd even stilstaan bij dat monument dat je herinnert aan die Anjerrevolutie. Het monument is een grote stoel zonder zijleuningen en met een scheef zitvlak. Dus, als het je al lukt die stoel te beklimmen, is het moeilijk om daar lang op te kunnen blijven zitten. De een houdt het langer, de ander korter vol. Maar vroeg of laat glij je onherroepelijk van die scheve stoel af. Maar goed ook, wil de ontwerper van de scheve stoel zeggen, want het volk regeert. Politici moeten komen, maar ook gaan wanneer het vertrouwen in hen op is. Zo hoort dat in een democratie.

Deze herinneringen aan de scheve stoel in Lissabon schoten alsmaar door mijn hoofd bij het zien en horen van wat zich vlak voor Pasen in politiek Den Haag afspeelde. Nota bene tijdens de eerste vergadering van de nieuw gekozen Tweede Kamer. Tegenmacht manifesteert zich, maar in chaotische taferelen met veel wantrouwen en politieke opwinding over de zittende macht die weg moet. In de nacht van Goede Vrijdag samengebald in moties van wantrouwen en afkeuring, gericht op één persoon. Die klampt zich dit paasweekend vast aan een scheve stoel met bijna twee miljoen kiezers in zijn beschadigde hart.

Hoe het verder moet weet nog niemand. Rutte, functie elders? Wat mij betreft: macht en tegenmacht, iedereen een scheve stoel, regering en parlement. Zorgvuldig met vertrouwen en democratie omgaan. En feiten en persoonlijke ambities uit elkaar houden!
Notenkraker is een column van Jos Draijer en verschijnt om de week in deze krant. Reageren? Mail naar: redactie@dehillegommer.nl.