Lezing over de trekvaart Haarlem-Leiden

Op 5 oktober hield Marca Bultink een interessante digitale lezing over de geschiedenis, de betekenis en de toekomst van de trekvaart tussen Haarlem en Leiden. Zij hield deze presentatie op uitnodiging van de VOL via een digitale webinar voor 150 belangstellenden. Als u de lezing alsnog wilt bekijken kunt u contact opnemen met de VOL voor de link.

De aanleg van deze trekvaart was in 1657. Dankzij een zeer strakke dienstregeling was de nieuwe manier van reizen direct een groot succes. In het topjaar 1660 maakten maar liefst gemiddeld ruim 400 passagiers per dag gebruik van de trekvaart tussen Haarlem en Leiden. De opening van de spoorlijn tussen Haarlem en Leiden in 1842, vrijwel parallel aan de trekvaart, was de doodsteek voor het vervoer met de trekschuit. Daardoor werd de trekschuitdienstregeling in 1860 opgeheven.

De aanleg van de trekvaart
De Staten van Holland en West-Friesland gaven op 6 april 1656 toestemming voor het graven van een trekvaart tussen Leiden en Haarlem. De vaart werd 28,4 km lang, 15 tot 20 m breed met een minimale diepte van 2 m. Het bijbehorend jaagpad werd 6,5 m breed. De noordelijke helft van Haarlem tot Halfweg bij Lisse ging ‘Leidse trekvaart’ heten, de andere helft van Lisse tot Leiden ‘Haarlemmer trekvaart’. Er moesten 425 grondeigenaren afstand doen van hun grond. In Halfweg bij Lisse werd de ‘scheydtpaal’ geplaatst. Deze paal is nu een gemeentelijk monument van de gemeente Noordwijk. Bij de brug in de Delfweg werd aan de zuidkant het Huis Halfweg gebouwd en aan de noordkant van de brug kwam een herberg.

Gigantisch karwei
Op 27 februari 1657 was de aanbesteding in de Doelen in Haarlem. Deze vond plaats aan de hand van 40 deelkaarten van het traject. Al eerder, in september 1656, werd begonnen met het doorgraven van de duinen bij Vogelenzang. Dit om de oversteek te kunnen maken van de ene lage strandvlakte naar de andere.
Op 25 april 1657 werd met de aanleg van de vaart begonnen en al een half jaar later, op 1 november 1657 werd de trekvaart opengesteld voor de trekschuitdienst. “Een onmoogelyk wonder!”
In die korte periode moesten ook 10 bruggen over de trekvaart en 4 bruggen over de zijsloten worden gemaakt. Daarnaast verrezen 2 tolhuizen met tolhek bij Oegstgeest en in Heemstede bij het huidige station. Verder werden 2 stalgebouwen met 2 woonhuizen in Leiden en Haarlem gerealiseerd.
Bij Halfweg bouwde men een Commissarishuis voor overleg tussen de steden Leiden en Haarlem die voor de aanleg en het onderhoud van de vaart betaalden. Achter dit dienstgebouw waren de stallen en een wisselplek voor de paarden. Een strakke vier-uursdienstregeling werd gerealiseerd, met in het begin 8 en later 18 trekschuiten. Dit met 40 paarden, 12 schippers, 12 dekknechten en 12 jagers.

Nieuwsblad VOL
In het laatste Nieuwsblad van de VOL staat een uitgebreid artikel van Marca Bultink over de trekvaart. Leden krijgen dit blad gratis. Voor niet-leden is het blad te koop voor € 5,--.
Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse”, info@oudlisse.nl