Van Zuidplas tot Vossepolder: Jan Anne Beijerinck

In de loop van de dertiende eeuw lag aan de rand van het Haarlemmermeer een mozaïek van weilanden en slootjes in kleine en grotere particuliere poldertjes. In een polder wordt op kunstmatige wijze de waterstand beheerst. Halverwege de zestiende eeuw werd in Rijnland de molenbemaling ingevoerd. Ontwikkelingen van molens die met de kop met de wind mee konden draaien, leidden tot het samenvoegen van kleinere poldertjes tot veel grotere, waarna de huidige Elsbroekerpolder, de Oosteinderpolder en de Vosse- en Weerlanerpolder zijn ontstaan. 

Aan de noordkant van Hillegom is de Vosse- en Weerlanerpolder die ruim 20 hectare beslaat. Het is een uniek natuurgebied, rijk aan planten en vogels. Het is ook een gebied met een lange geschiedenis. De Weerlanerpolder werd gesticht in 1631; de Vossepolder twee jaar later. In 1651 werden ze samengevoegd. Er zijn hier maar liefst 230 soorten planten zien, waaronder waterdrieblad, orchideeën, lange ereprijs, kruisbladwalstro en zomerklokje. Ook komen er wel 93 soorten vogels voor, waaronder de grutto, tureluur, watersnip, gele kwikstaart en verschillende soorten eenden.
Vossepolder is niet alleen een naam van een Hillegomse polder, het is ook de naam van een buurt. Vaak wordt Vossepolder een wijk genoemd. De termen ‘wijk’ en ‘buurt’ worden regelmatig door elkaar gebruikt en er bestaan geen eenduidige definities. Een veelgebruikt onderscheid is dat de term ‘wijk’ een administratieve afbakening is, terwijl ‘buurt’ verwijst naar de woonomgeving die bewoners beleven. Meerdere buurten vormen samen een wijk. De buurt Vossepolder behoort tot de wijk Hillegom-Noord en heeft afgerond een totale oppervlakte van 12 hectare – waarvan 11 hectare land en 1 water. In oktober 2021 waren er 302 adressen en daar komen er in de nabije toekomst nog een aantal bij, want er wordt gebouwd. Aan de oever van de Ringvaart verrijst een appartemententoren en de bewoners van het noordelijk deel van Hertog Reynout krijgen binnenkort overburen. En, er komt een nieuwe straat in Vossepolder, Beijerinck.
De gemeente Hillegom heeft Stichting Vrienden van Oud Hillegom in 2020 gevraagd om mee te denken over een nieuwe straat voor het nu te bouwen deelplan in Vossepolder. Aan dit soort verzoeken voldoen de Vrienden graag en daarbij gaan we op zoek naar namen die een relatie hebben met het verleden van die plek. Omdat Vossepolder een drooggemaakte polder is en veel van de namen in de wijk verwijzen naar droogmakerijen of bedenkers daarvan, was Beijerinck onze keus voor een nieuwe straat die in de toekomst te bereiken is door bij het binnenkomen van Vossepolder linksaf te slaan.
De herkomst van de naam is als volgt. De droogmaking van de Zuidplas ten zuidwesten van Gouda, werd pas haalbaar in 1816 toen koning Willem I bereid was deze te financieren. In de jaren twintig van de 19e eeuw begon men er onder leiding van rijkswaterstaatsingenieur Jan Anne Beijerinck met de aanleg van ringdijken en de bouw van 30 molens. Dit was de eerste droogmakerij in Nederland waar behalve windwatermolens ook stoommachines werden ingezet; in een later stadium werden ook twee stoomgemalen ingezet. Eind 1839 was de enorme Zuidplas droog en werd zo de eerste ‘staatspolder’. De rijkswaterstaatsingenieur Jan Anne Beijerinck is ook de ontwerper van de gemalen Cruquius en Leeghwater.
De digitale versie van deze column is terug te vinden op onze website www.vriendenvanoudhillegom.nl onder Publicaties, Sporen van vroeger, en op www.dehillegommer.nl.
Jacolien van der Valk, Stichting Vrienden van Oud Hillegom, e-mail: SVvOH.pr@gmail.com