Sporen van vroeger: Stichting van de parochie van Lys in 1460

Rond het jaar 1460 besloten de schout, inwoners en ingezetenen van het plaatsje Lys een door een notaris opgestelde brief te zenden naar Rome. Daarin werd de Paus verzocht om toestemming te geven voor het stichten van een eigen parochie in het schoutambt Lys.

De inwoners van Lys behoorden toen nog tot de parochie van Sassem. De Paus stond welwillend tegenover het verzoek en gaf toestemming via een brief die 8 november 1460 Rome verliet. Deze werd een aantal maanden later, op 9 april 1461, bezorgd bij het aartsdiaconaat van de Sint Pieterskerk in Utrecht. Het verzoek om losmaking en de vertaling van de brief van de Paus zijn bewaard gebleven. De transcriptie van deze vertaling staat op de website van Oud Lisse. In het boek ‘550 jaar Sint Agatha in Lisse’ (pag. 14) staat een beter leesbare vertaling.

De oprichting van de parochie ging niet zonder moeilijkheden. Parochie Sassem verzette zich tegen afsplitsing uit vrees voor inkomstenderving. Uiteindelijk bepaalde paus Pius II dat Lys jaarlijks "vyf oncen louter silver" aan Sassem zou betalen. Op 27 april 1461 wordt de kapel in Lys tot een zelfstandige kerkparochie verheven. Na het bekend worden van het aartsdiaconale schrijven bouwde men een kerk aan het Vierkant. Uit deze tijd dateren vermoedelijk de eerste vormen van de huidige kerk. Deze kerk had een ribloos gewelf, rondbogige galmgaten en was gemaakt van baksteen. Dit wijst op bouw in de vijftiende eeuw. Maar de toren was bekleed met de veel zeldzamere tufsteen. Dit doet vermoeden dat de toren eerder is gebouwd dan het kerkgebouw. Toch houdt men het erop dat de kerk en toren na 1461 zijn gebouwd. De verklaring voor de tufsteen is dat dat afkomstig is van de afbraak van de “Koninklijke" kapel, die opgericht is in de 13e eeuw, toen tufsteen veel algemener in gebruik was. De geschiedenis van de kapel van Lys begint in de dertiende eeuw. Omstreeks 1250 richtte graaf Willem II van Holland een "Koninklijke" kapel op in het gehuchtje Lys, waarschijnlijk op dezelfde plaats als de latere kerk. De inwoners van Lys leefden van turfsteken op veenderijen die tussen de duinen lagen.

De parochiekerk werd aan de Heilige Sinte Aechten gewijd. Zowel de pastoor als de koster werden door de graven van Holland benoemd. De jaarlijkse opbrengst van de nieuwe pastorij berekende men op 40 Rijnse Guldens. Hieruit kan men afleiden dat de parochianen in Lys niet al te arm, maar bovenal vrijgevig waren. Sint Agatha werd toen dus geschreven als Sint Aechten. De vraag dringt zich als vanzelf op of er toen een Aechtenweg achter de kerk om liep. Daarvoor zijn tot nu geen aanwijzingen gevonden.

Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse” info@oudlisse.nl