Waar kwam de tulpenkoorts vandaan? Bijvoorbeeld voor deze Switser, genoemd naar de Zwitserse Garde van het Vaticaan.
Waar kwam de tulpenkoorts vandaan? Bijvoorbeeld voor deze Switser, genoemd naar de Zwitserse Garde van het Vaticaan. Foto: pr

Gedenkwaardige datum

Column De Zwarte Tulp

3 februari 1637. Het is niet een datum waarbij meteen een belletje gaat rinkelen. Iets met Rembrandt? Of een Nassau die een heldendaad verrichtte? 

3 februari 1637 was de dag waarop er een einde kwam aan de tulpenkoorts die mensen maandenlang in zijn greep had gehouden. In een kroeg in Haarlem (want het handelen in tulpen vond plaats in herbergen en kroegen) bood iemand een pond tulpenbollen aan voor 1200 gulden. Niemand reageerde. Hoe kon dat? Eind december had een pond Switsers – rood-gele tulpen genoemd naar de Zwitserse garde van het Vaticaan – nog 1400 gulden opgebracht en nu waren ze opeens onverkoopbaar? De handel kwam plotseling tot stilstand.

Net zo onbegrijpelijk als het einde van de tulpenkoorts, was het begin ervan. Vanaf 1635 stegen de prijzen van tulpen exceptioneel. Had de pest ermee van doen? In 1635/36 overleden vele duizenden aan de pest, ook tulpenkwekers en -handelaren. Werd het vele geld dat uit erfenissen vrijkwam zonder belemmering geïnvesteerd in tulpenbollen die steeds meer waard werden?

Eerst werd nog gehandeld in bollen, met de afspraak dat pas betaald hoefde te worden in de zomer, als de bollen gebloeid hadden en gerooid waren. Maar in de winter van 1636/37 handelde men in bollen die in de grond zaten. Een zaak van goed vertrouwen dus. En voor de kopers was het vaak niet langer liefde voor de tulp, maar winstbejag. Want met de steeds stijgende prijzen kon je rijk worden als je de bol weer doorverkocht. Al was het winst op papier en moest je tot betaling wachten tot de zomer.

Met de stilstand van de markt in februari 1637 was er geen winst meer. Er werden ruzies uitgevochten over verkoopovereenkomsten en rechtszaken gevoerd, overheden bemoeiden zich ermee, zonder veel resultaat. De uiteindelijke oplossing: koopcontracten konden worden afgekocht tegen een paar procent van de waarde. Zo ging er niemand failliet en herstelde de markt zich in de jaren daarop weer tot een normaal niveau. De tulpenkoorts was een financiële bubbel geweest die even snel weer verdween als hij opkwam. Maar wel een historische gebeurtenis waarover steeds mooiere verhalen werden verteld, die – hoe onwaar ook vaak – een plaats hebben gekregen in de geschiedenisboeken.

Annemarie Vels Heijn

Boek: Tulpenkoorts - 1636-1637 - Mythe en werkelijkheid. Door Henk Looijesteijn mmv Annemarie Vels Heijn. Er is ook een Engelstalige editie: Tulip Fever - 1636-1637 - Myth and Reality. Vanaf 4 februari te koop voor 18,50 euro bij het museum en in de boekhandel.

Tentoonstelling Tulpenkoorts - 1636-1637 - Het Ware Verhaal, te zien in De Zwarte Tulp van 18 maart – 27 augustus 2023

Uit de krant