‘Woke’: strijdkreet of scheldwoord?

Wake up, little Susie, wake up: wie van u kent dit leuke, maar ondeugende liedje nog uit de jaren 50-60 van de vorige eeuw? The Everly Brothers zongen het, Cliff Richard ook en zelfs Simon & Garfunkel. Na een saaie film zijn Susie en haar vriendje gaan vrijen in een tent en slaap gevallen. Om 4 uur in de ochtend wordt hij wakker. Wakker worden Susie, we moeten naar huis, maar wat gaan we je pa en ma vertellen? Zo kenmerkend voor die tijd! Geluk was toen nog heel gewoon, maar o wee als ….

Voorbehoedsmiddelen nog maar weinig beschikbaar, nog geen internet, laat staan een iPad of iPhone. De wereld was klein en redelijk overzichtelijk en de Susies en hun vriendjes van die tijd waren zich niet zo bewust van wat er allemaal speelde in de samenleving, politiek, sociaal, cultureel. De schaduw van de voorbije Tweede Wereldoorlog dekte het alledaagse leven als een natte deken. Velen zetten de schouders onder de wederopbouw. Tegelijkertijd emigreerden tienduizenden naar het buitenland. Amerika, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië waren populaire bestemmingen. 

Ik dwaal af, want ik wil het over ‘woke’ hebben, een term die je vaak hoort. Een ‘woke’ beweging wordt vaak gekoppeld aan protesten tegen Zwarte Piet als symbool van rassendiscriminatie, tegen vaccinatie omdat er een complot achter zit, tot in het extreme strijden tegen genderongelijkheid of aan ongefundeerd doemdenken over klimaatverandering. Maar, wat is ‘woke’ eigenlijk? 

‘Woke’ is een actieterm die uit Amerika is komen overwaaien en oorspronkelijk voortkomt uit de zwarteburgerrechtenbeweging. Maar tegenwoordig wordt ‘woke’ door activisten voor van alles gebruikt. Als je ‘woke’ bent, ben je wakker geworden. Als je ‘woke’ bent, heb je een groter bewustzijn van misstanden in de samenleving dan de zwijgende meerderheid, vinden aanhangers van de ‘woke-beweging’ zelf. 

Daarom moet die nog slapende en zwijgende meerderheid ook ‘woke’ worden, desnoods afgedwongen. Dus duikt een ‘wokecommunity’ op grote gevoelige maatschappelijke problemen. Met uitsluitend geloof in eigen gelijk en gebruikmaking van overdrijving of nepnieuws. De mening van de ander telt niet, andersdenkenden moeten zelfs onverzoenlijk uitgesloten worden, ‘gecancelled’ worden. Verketterd worden, zeg maar, want er is maar één waarheid en dat is hun eigen ‘woke’ waarheid. Daarbij worden vervolgens de tegenstanders gedemoniseerd via sociale media om ze te raken. Die onverzoenlijke houding en opvatting voeden provocatie, polarisatie en onverdraagzaamheid in de samenleving die op hun beurt weer de vrijheid van meningsuiting en democratie versplinteren en dus ondermijnen. Daarmee lossen we maatschappelijke problemen natuurlijk niet op. Daarvoor is gemeenschappelijk draagvlak voor nodig. Een samenleving zonder samen te leven, dat werkt niet. Dat heeft het verleden wel bewezen. 

‘Woke’ is eigenlijk niets anders is dan een confronterende en onverzoenlijke manier van communiceren om bewustwording te genereren over misstanden. Daar heb ik geen moeite mee. Maar daar blijft het vaak niet bij. De cancelcultuur om ‘woke’ heen, zoals uitsluiten van mensen of zelfs mensen boycotten of afrekenen op sociale media, daar heb ik moeite mee. Dan wordt ‘woke’ een gevaarlijk scheldwoord en wordt de oorspronkelijke betekenis, strijd tegen racisme, misbruikt.
Notenkraker is een column van Jos Draijer en verschijnt om de week in deze krant. Reageren? Mail naar: redactie@dehillegommer.nl.