Een vuurbaak op Lis?
Wat is de herkomst van de namen Lisse, 't Vierkant en de Vuursteeglaan? In vorige columns werd gesteld dat 't Vierkant de betekenis kon hebben van vuurbaak. En dat het woord lis met vuur te maken kan hebben. Nu worden argumenten genoemd, die onderschrijven waarom er een vuurtoren of vierbaak geweest kan zijn.
In vroegere tijden was het vervoer per wagen in het algemeen en over de duinwegen in het bijzonder, geen pretje. Rulle zandpaden langs de duintoppen over de strandwallen en slingerende, vaak natte wegen door de strandvlaktes vergden veel van paard en wagen.
In Lisse is zo'n weg bijvoorbeeld nog te zien aan de noordkant van manege Puntenburg in het Keukenhofbosch. Dit rulle zandpad was vroeger een gedeelte van de Spekkelaan, die bij de begraafplaats rechtdoor liep tot de Oude Loosterweg in het Keukenhofbosch.
Vanwege bovengenoemde moeilijkheden is het vervoer van materialen en personen al bij de Romeinen over rivieren, binnenzeeën en beken gegaan. Ook later maakte men bij voorkeur gebruik van boten.
Waarschijnlijk was er in het begin van onze jaartelling lang niet zo veel veen als in de 13e eeuw. Menno Dijkstra vermeldt in zijn dissertatie namelijk dat er veel veen tussen de 3e en de 6e eeuw is gevormd. Dat is ook rondom Dever geconstateerd. Het veen moet in de loop van de tijd vanuit het oosten zijn opgerukt. Vanuit het westen zal langzaam een kleine strook veen gevormd zijn. Bij Lisse begint dit veen juist bij de Molenstraat richting het oosten.
Er waren toen diverse veenstroompjes, die naar het noorden en zuiden water afvoerden. Menno stelt in zijn dissertatie dat de waterlopen aan de oostzijde van de strandwallen met elkaar verbonden zouden kunnen zijn geweest. Deze kunnen als verbindingsmogelijkheid tussen meerdere op de strandwallen gelegen nederzettingen gediend hebben. Menno: "Door de geringe diepgang van de toen gebruikte schepen (doorgaans niet meer dan één meter) kunnen deze kleinere waterlopen als verbindingsweg van groter belang zijn geweest dan men op het eerste gezicht denkt."
Romeinse vaarroute?
De Romeinen hadden daarom mogelijk al een vaarroute langs Lisse tussen Valkenburg of Roomburg bij Leiden-Zuid en Velserbroek. In Velserbroek zijn namelijk twee Romeinse forten gevonden. Bekend is dat de Romeinen al over vuurbakens beschikten om de goede route aan te geven.
Het kan ook een landvuurbaak zijn geweest tussen Valkenburg of Roomburg bij Leiden en de forten bij Velserbroek. Een landvuurbaak kan gebruikt zijn om berichten over te seinen of om de goede richting aan te geven bij het reizen over land.
De afstand tussen Valkenburg en Lisse bedraagt 12 km. De afstand tussen Lisse en Velserbroek is 24 km. Dit impliceert dat, als er een landvuurbaak in Lisse is geweest, er in de buurt van slot Heemstede nog zo'n landvuurbaak moet zijn geweest.
Niets van hierboven is bewezen door bijvoorbeeld archeologische vondsten of geschriften. Een volgende keer gaan we in op mogelijke andere betekenissen van Lisse.