Poetin, persoon of systeem?

17 mei 2022, 17:00 Column Notenkraker

Soms doen gewone burgers voor de camera uitspraken die zo de spijker op zijn kop slaan dat je ervan achteroverslaat. Menig geroutineerd politicus zou daartoe niet in staat zijn. Ik heb het over een Russische vrouw die, gevraagd naar wat ze van Poetin vond, opmerkte: “Poetin is geen mens, maar een systeem.”

Als je daar over doordenkt, wordt het vanzelf duidelijk wat zij bedoelt: Poetin is geen persoon op zichzelf, maar de baas van een grote groep mensen die elkaar beschermen en verrijken, geen moeite hebben tegenstanders uit de weg te ruimen. De tot Brit genaturaliseerde Amerikaan Bill Browder, een Ruslandkenner en baas van een investeringsfonds in Rusland, vatte het in een landelijk dagblad afgelopen zaterdag zo samen: “Poetin is de baas van een staatsmaffia.” Eind vorige eeuw kwam Browder in conflict met de autoriteiten nadat zijn bedrijven waren gekaapt en misbruikt voor fraude.
Geen onbekend fenomeen wanneer men de dictators in de wereld nader beschouwt. In de voormalige Deutsche Demokratische Republik (DDR) werkte een op de drie burgers als informele medewerker (IM’er) om informatie te verzamelen over burgers die een mogelijke bedreiging vormden voor machtshebbers. De beruchte Veiligheidsdienst Stasi zag daar meedogenloos op toe. Geïnteresseerd hierin? Bekijk de prachtige film ‘Das Leben der Anderen’.
Een ander treffend voorbeeld van waarschuwende uitspraken over wat er met Rusland aan de hand is, is de wijze reactie van de vorige bondskanselier van Duitsland Angela Merkel, na haar afscheidsbezoek aan president Poetin, ver voor de inval in Oekraïne. Ze vertelde aan de Duitse media dat Poetin nog volledig in de 19e eeuw leeft en droomt van een groot Russisch Rijk. Anders gezegd: dat hij een groot en imperialistisch Russisch wereldbeeld heeft. De Duitse media pikten dit nauwelijks op, maar enkele maanden later, op 24 februari 2022, bleek hoe relevant en juist Angela Merkels waarschuwingen waren. Helaas werd die waarschuwing door de politiek (te) laat herkend en opgepakt. En zo staan we nu waar we staan: een oorlog in Oekraïne met desastreuze gevolgen voor onze veiligheid en economie, niet alleen in Nederland, maar in heel Europa.
Voor het eerst sinds tientallen jaren van vrede wordt weer echt gevoeld dat vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend en gratis zijn. Gelukkig wordt de huidige crisis in Europa ook gevoeld als een ‘wake-upcall’ voor het beschermen van onze vrijheid en democratie en de nietsontziende dictatuur buiten de deur te houden. Geen machthebber toelaten die een ‘staatsmaffia’ leidt, het volk minacht, geweld niet schuwt, zelfs tegen het eigen volk. Poetin, persoon of systeem?
Ik heb Poetin één keer in levende lijve ‘ontmoet’. In Moskou (13-16 september 2010) tijdens een 60e vergadering van het Regionaal Comité van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Hij hield een openingstoespraak en ik zat ongeveer 5 meter van hem vandaan. Ik kon hem dus goed observeren. Iel mannetje, zachte - wat verlegen - stem, las alles van papier, bibberde zelfs. Dat was de persoon Poetin die ik zag en hoorde. Maar het is het systeem dat hem nu zo groot heeft gemaakt, niet hijzelf! De Russische Beer bestaat: het is geen persoon, maar een systeem!
Notenkraker is een column van Jos Draijer en verschijnt om de week in deze krant. Reageren? Mail naar: redactie@dehillegommer.nl.