Bijzonder eregraf van Teunis Kulk op Duinhof heeft onderhoud nodig

Met de Nationale Dodenherdenking op 4 mei in aantocht, is het een mooi moment om het eregraf van Teunis Kulk op begraafplaats Duinhof in Lisse in het licht te zetten. Dit bijzondere graf verdient het om gerestaureerd te worden, vindt Arend Dubbelaar. De politieman met een grote interesse in de Tweede Wereldoorlog kende het graf van Teunis al langer, maar zijn belangstelling werd helemaal gewekt na het overlijden van Teunis’ zus Gré Runge-Kulk, in augustus 2020. Bij het leegruimen van haar huis werden namelijk documenten en bezittingen van Teunis gevonden, waar Dubbelaar zich over ontfermd heeft. ‘De persoon die Teunis was, kwam ineens tot leven. Ik vertel zijn verhaal tegenwoordig aan schoolklassen op 4 mei.’

Door Ruth Eppink

Arend is niet de enige die zich hard maakt voor restauratie van Teunis’ grafsteen. Ook Lisser Thomas van ’t Wout is die mening toegedaan. Hij kende Gré zijn leven lang en was door de executeur van Gré gevraagd om te helpen bij het opruimen van de woning. Hij ontdekte de memorabilia van Teunis en hoorde dat Arend zich daar erg voor interesseerde. Zo kwamen deze twee mannen met elkaar in contact. Zij spraken ook met historicus Joshua Rijsdam die zich sinds een aantal jaren met Herman Dijkhuizen inzet om Nederlandse soldaten die bij vliegveld Valkenburg gesneuveld zijn in mei 1940, een gezicht te geven door hun levensverhaal te achterhalen.

Het korte leven van Teunis

Teunis Kulk werd geboren op 22 juni 1915 in Lisse in een hervormd gezin met zeven kinderen. Hij stierf nog geen 25 jaar later op 11 mei 1940 in Valkenburg (ZH), één dag nadat de Duitsers ons land binnenvielen. Die oorlogsverklaring was een enorme schok voor het volk; Nederland had immers aangegeven neutraal te willen zijn, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Ook Teunis had waarschijnlijk geen idee van wat hem in Valkenburg te wachten stond op 10 mei 1940. Hij had zich niet lang daarvoor verloofd met Bep Boon en zou in de zomer van dat jaar met haar trouwen. Teunis werkte als tuindersknecht bij de firma G. Van Parijs en Zonen, een bollenkweker in Lisse, tot hij werd opgeroepen tijdens de mobilisatie in augustus 1939. Hij was ingedeeld bij de derde compagnie van het derde bataljon van het vierde Regiment Infanterie. Daar werd hij opgeleid tot mitrailleurschieter.

Op donderdag 9 mei, een dag voor de oorlog in Nederland uitbrak, had Teunis nog verlof. Zoals gebruikelijk op verlofdagen, bezocht hij dan zijn familie in Lisse. Dat kon hij vanuit zijn standplaats Katwijk eenvoudig met de fiets doen. Hij vertelde bij thuiskomst dat hij de volgende nacht moest wachtlopen bij vliegveld Valkenburg en pas zaterdag 11 mei weer langs kon komen. Maar zover kwam het niet meer. Want op 10 mei werd vliegveld Valkenburg zwaar gebombardeerd door Duitse bommenwerpers, gevolgd door een invasie van Duitse parachutisten. De Nederlandse soldaten gaven zich uiteindelijk over. Ook Teunis werd krijgsgevangene van de Duitsers, die al snel het hele dorp Valkenburg hadden ingenomen. Samen met andere krijgsgevangenen werd Teunis in de Hervormde Kerk aldaar vastgezet. Door beschietingen van Nederlandse artillerie raakte de kerk zwaar beschadigd. Dat eiste slachtoffers onder de mensen die in de kerk waren ondergebracht en dit noodlot trof ook Teunis. Hij stierf op 11 mei 1940 als gevolg van eigen vuur. Hij werd in een tijdelijk graf bij de Hervormde Kerk begraven.

Pas op 6 juni kreeg de familie Kulk een briefje waarin de dood van Teunis werd gemeld. Zij hadden al die weken in onzekerheid geleefd. Op 11 juni kwam er een officieel schrijven van het Nederlandse Rode Kruis met de bevestiging van Teunis’ overlijden. Wel moest hij nog geïdentificeerd worden. Die taak nam de heer Boon, de vader van Teunis verloofde Bep, op zich. Hij kon hem identificeren aan de hand van diens portefeuille en een zilverkleurige sigarettenkoker met de initialen TK erop. Die koker had hij zelf ooit aan Teunis geschonken. 

Herbegraven te Lisse

De ouders van Teunis wilden graag dat hun zoon in Lisse herbegraven zou worden. Zo vond hij op 18 juli 1940 zijn laatste rustplaats op begraafplaats Duinhof te Lisse, in een eregraf dat tot in lengte der dagen blijft. Het is een schenking van de Nederlandse Hervormde Gemeente van Lisse, die eigenaar van Duinhof is (tegenwoordig Protestantse Gemeente Lisse). De gedenksteen (gemaakt van zandsteen) die het graf siert, is volgens een document van de Oorlogsgravenstichting ‘geschonken door Gemeentenaaren’. De familie van Teunis Kulk heeft toegezegd de steen zelf te onderhouden.

Donaties gevraagd

‘Maar nu Gré, de jongste zus van Teunis, is overleden, is er vrijwel geen naaste familie meer’, vertelt Arend Dubbelaar. ‘En er moet echt wel iets gebeuren om dit eregraf weer voor zo’n tachtig jaar toekomstbestendig te maken. We hebben contact gehad met Boot Natuursteen, die ook de originele steen, in de vorm van een granaat, heeft gemaakt. Zij kunnen de complete steen slijpen, de letters er opnieuw opzetten en scheuren in de steen injecteren, zodat die vorstbestendig blijft. Daarvoor is 1700 euro nodig. We hopen dat we voldoende mensen kunnen enthousiasmeren om hiervoor een donatie te doen, zodat het graf van Teunis Kulk er weer mooi uit komt te zien. Hij heeft zijn leven voor ons land gegeven en verdient het dat zijn verhaal steeds weer opnieuw wordt verteld bij de gedenkplek op Duinhof’, zegt Arend. Hij zal ook dit jaar op 4 mei groep 8 van basisschool De Akker bij het graf van Teunis ontvangen en de geschiedenis over de jonge Lisser uit de doeken doen. Dan laat hij ook de sigarettenkoker zien, die bij de identificatie heeft geholpen. ‘Teunis heeft ook op De Akker gezeten, dat geeft toch een bijzondere band’, aldus Arend.

Helpt u Arend en Thomas om de restauratie van de grafsteen mogelijk te maken? U kunt uw donatie storten op rekeningnummer NL36 ABNA 0822 9624 62 ten name van A. Dubbelaar, onder vermelding van ‘Grafmonument’. ‘Mocht er meer geld binnenkomen dan we nodig hebben, dan wordt dit bedrag gebruikt voor zes Stolpersteine die in Lisse worden geplaatst.’